MENU
Албит » Язмалар » Авылыбыз бүгенге көндә

Тырыш халык яши Кошманда
Авыл җирлекләре башлыклары ел саен узган елда башкарылган эшләре буенча халык алдында хисап тота. Үткән атнаның шимбәсендә Кошманда район башкарма комитеты җитәкчесенең социаль мәсьәләләр буенча урынбасары Рами­лә Айзатуллова, район эчке эшләр бүлеге начальнигының халык бе­лән эшләү буенча ярдәмчесе Фә­нис Хәялиев катнашында үт­кән җыелыш концерт бе­лән башланып китте.

Лилия Рәшитовна үз чыгышын Кошман һәм Урсак урманчылыгын бер­ләш­терүче авыл җирлегенең бүгенге тормышын яктырткан мәгълүматлардан башлап җибәрде. Җирлектәге 306 йортның 245ендә кеше яши, 61е дача, буш йортлар. Кошманда бүгенге көндә 753, Урсак урманчылыгында 70 кеше исәпләнә. Шуларның 249ы пенсия яшендә, 53е авыл хуҗалыгы тармагында, 90ы бюджет өл­кә­сендә, 23е эшмәкәр һәм аларда килешү бе­лән эшләүчеләр, 19ы крестьян фермерлык хуҗалыгы оештыручылар, 13 кеше урман хуҗалыгында эш­ли. Эшләүчеләр барлык халыкның 40 процентын тәшкил итә. Шул ук вакытта беркайда да эшләмәүче 44 кеше бар. Узган ел ун бала туган, 13 кеше ва­фат булган, 24 кеше кай­тып урнашкан, 17 ке­ше пропискадан төшеп киткән.

Дәүләт Советы рәисе Фәрит Мөхәммәтшин Балык Бистәсендә республиканың 14 районыннан җыелган авыл җирлекләре катнашында узган җыелышта шәхси ярдәмче хуҗалыкларны үстерү мәсьәләләренең җирле үзидарә органнары эшенең нәтиҗәлелеген бәя­ләүдә төп критерий булуын әйтеп узган иде. Бу юнәлештә Кошман авыл җирлеге иң нәтиҗәле эшләүче авыл җирлекләренең берсе. Юкка гына аның башлыгы Лилия Сафина, 2009-2010 елларда малларның баш санын артуны тәэмин итү буенча иң нәтиҗәле эш­ләү­че булып танылып, ТР Дәүләт Советы рәисе Фә­рит Мөхәммәтшин һәм ТР Премьер-министры урынбасары – авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры Марат Әхмәтов кул куйган дипломга лаек булмагандыр.

Эшкә батырлар

– Авылда яшәүчеләрнең тормыш-көнкүрешен тагын да яхшыртуга хөкүмәт дәрәҗәсендә зур игътибар бирелүе бер дә гаҗәп түгел. Чөнки авыл – ил те­рәге. Ярдәм итүнең иң нәтиҗәле формасы – авыл халкына субсидия­ләнгән кредитлар бирү, – диде чыгыш ясаучы. – Агымдагы елда шундый кредитны 18 кеше 2 миллион 495 мең сум, ә 2006 елдан башлап 114 кеше 17 миллион 204 мең сум күләмендә алды. Шул акчага барлыгы 25 мөгезле эре терлек, алты ат, 48 умарта , тугыз машина һәм трактор сатып алынды, 56 терлек торагы төзелде. Авыл җирлегендә бүгенге көндә 19 УАЗ, 13 бортлы УАЗ, дүрт КамАЗ, өч ЗИЛ, бер Газель, 16 трактор, ике мотоблок, 107 җиңел машина бар. Боларның барысы да халкыбызның тырыш булуын раслый. Шәх­си хуҗалыклар да, крестьян фермерлык хуҗалыклары да авыл хуҗалыгының зур предприятиеләре кебек үк, берүк проблемалар белән очраша: җи­теш­терелгән продукцияне сату, нәселле терлек­ләр, чәчүлек сатып алу. Соңгы елларда ТР Хө­кү­мәте икътисадның бу тар­магын стимуллаштыру һәм ярдәм итү буенча төрле механизмнар булдырды. Бүгенге көндә дә авыл җирлегендә шәхси хуҗалыкларны үстерү һәм халыкның активлыгын арттыру – иң мөһим чараларның берсе булып тора. Шәхси хуҗалыклар авылда яшәүче­ләр­нең тая­ныч ноктасы булып санала. Авыл кешесе үзе­нең бакчасы, мал-туары аша гаилә бюджетын шактый тулыландыра. Ишегаллары буйлап сыер-сарыкларны гына түгел, тавык-чебиләрне санап, төрлечә чикләүләр куелган вакытлар да булмады түгел. Хәзер әлеге мәсьә­ләдә авылга чын-чынлап иркенлек килде. Терлекне күпме телисең, шулкадәр асрарга мөмкин. Россия Федерациясе кү­лә­мендә әлеге юнәлеш­ләрдә кабул ителгән программалар саны дистәдән артып ки­тә, – диде Лилия Сафина.

“Үзмәшгульлек” программасы да Кошманда уңыш­лы тормышка ашырыла. Сүз дә юк, аның асылын халыкка аңлатмыйча торып, моңа ирешеп булмый. Авыл җирлеге башлыгы да программаның халыкны эшле итү юнәлешендәге дәүләт сәясәте булуы, мәшгульлек үзә­ге аша гражданнарны эшмәкәрлеккә тарту, алар­га үз эшләрен ачуда булышуда икәнлеген аң­латкан. Нәтиҗәдә, даими эш урыны булмаган 49 ке­ше шушы программага кергән. Алар, 2 миллион 842 мең сумлык субсидия алып, терлекләр, умарталар сатып алган. Шәхси ярдәмче хуҗалыкларга ярдәм йөзеннән сыер асраучыларга фураж сатып алу өчен бер сыерга 2475 сум исәбеннән субсидия бирелгән. Кошман авыл җирлеге бу­енча суб­сидия күләме 561767 сум тәшкил итә.

– Республика, район җи­тәк­челегенең төп максаты – савым сыерларының баш санын саклап калу. Гомер-гомергә сыер асраган авыл халкына шулай ярдәм күрсәтелә икән, моңа шатланырга гына кирәк. Гаилә фермаларын төзүгә дә дәүләт зур яр­дәм күрсәтә. Безнең җирлектә дә сарык үр­четү буенча гаилә фер­масы тө­зергә теләк белдерүче табылды, – диде Лилия Рәшитовна.

16 сумнан ким булмасын

Шәхси хуҗалыклардан сөт җыю турында да җит­ди сөйләшү булды.

– Авыл җирлеге Советы халыктан сөт продукциясе җыюны оештырырга, аның өчен түләүнең вакытында һәм тиененә ка­дәр сөт тапшыручыга барып ирешүен контроль­ләргә бурычлы. Бүгенге көндә гыйнварның беренче яртысына 13 сум исәбеннән исәп-хисап ясалды. Республикада 6 декабрьдән сөт бәясе 16 сумга күтәрелде. Октябрь, ноябрь айларында башка авылларга караганда тапшырылган сөт өчен бер сумга ким алып кил­сәк, декабрьдән башлап өч сумга ким алабыз. Әм­ма бу очракта сөткә ким акча алуда авыл җирлеген дә, район җитәкчелеген дә гаепли алмыйсыз. Чөнки башкарма комитет җитәкчесенең беренче урынбасары Рузалия Малова тәкъдиме белән 16 сумнан сөт җыярга килүчегә берәүнең дә сөт тапшырасы килмәде. Югый­сә, сөтнең кыйммәтрәк бәя­гә җыелуы сезнең фай­дага булса да. Монда уйланырга җирлек бар, – диде Лилия Рәшитовна.

Урыннан сүз алып сөй­ләүчеләр арасында сөт җыючы шәхси эшмәкәр Әминә Камалиева да сөт­не халыктан шул бәягә җыйсын дип әйтүчеләр булды. Сөткә су кушып тап­шыручыларны тән­кыйть­ләделәр. Моңа Тү­бән Кошман авыл мулласы Ибраһим Сабиров үз фикерен белдерде һәм:

– Яңа сауган биш литр сөткә биш литр су кушып, дәүләткә зәп-зәңгәр сөт сату халык алдында, Ходай алдында зур җинаять ул. Аның акчасы хәрәм, бәрәкәте булмый. Нәфеснең зур булуы хай­ваннан түбән, акыл бе­лән эш итү фәреш­тә­ләргә тиңләшүгә тиң икәнлекне истән чыгармыйсы иде. Сөтнең майлылыгын урында ук тикшерүне гамәлгә кертергә ки­рәк. Мине икенче борчыган проблема – саф татар авылында хатын-кыз­ларның эчкечелеккә бирелүе. Күбесе бала тәр­бияләүче яшь аналар. Мин үзем намазга басмыйча, башка берәүне абзый әйдә, намаз укый башла, дип өнди алмаган кебек, ул аналар да балаларын үскәч аракы зәхмәтеннән саклап кала алырлармы икән, – диде.

Җыелышта 2010 елда шәх­­си хуҗалыклардан про­дукция сатудан бер хуҗалыкның уртача кереме 33060 сум тәшкил итүе әй­телде. Моның нигезендә ит, сөт, бал, бә­рәңге сатудан алынган керем ята. Бу район буенча иң зур күр­сәткечләрнең берсе.

Юллар, су, башкалар хакында да сөйләштеләр

Авыл җирлеге башлыгы проблемаларга тукталды. Язгы-көзге пычракларда үтеп булмаслык урамнар да бар әле Кошманда. Бу мәсьәләдә ярдәм сорап район башлыгы Җәүдәт Гаффаровка да мөрәҗә­гать иткәннәр. Булган юлларны саклау турында да эшлекле тәкъдимнәр әй­телде. Су белән тәэмин итүдә өзеклекләр булмасын өчен тагын бер башня төзергә кирәк диделәр. Узган елгы җәйге корылыкта сусызлыктан интегү үзенең сабакларын биргән. Түбән Кошманга килүче Үти чишмәсенең дә корылык аркасында су басымы беткән. Югары Кошманда башня тәүлек әйләнәсе эшләсә дә, анда да шундый хәл күзәтел­гән. Чөнки күпләр суны бакчасына агызган. Утыз ел элек салынган җир астыннан узучы су торбалары һәм краннар искерү сәбәпле, ел дәвамында торбалар тишелеп, җир­дән су бәреп чыгу очраклары булган. Әле хәзер дә шул хәл күзәтелә. Авыл җирлегенә бирел­гән вәкаләтләр күп булса да, тиешле бюджет белән ныгытыла дип әйтеп булмый. Лилия Сафина авыл җирлеге бюджетының нигезен тәэмин итүче җир һәм милек салымнары, пай җирләренә, физик затлар кеременә салымның авыр җыелуын билгеләп узды. Авыл җир­леге бюджеты салымнар исәбенә тулылана. Былтыр физик затлар мөл­кәтенә салым планы 105 процентка, җиргә салым 101 процентка үтәлгән.

– Мине иң борчыганы авылның чисталыгы. Ел башыннан авыл җирлегенә төрле урыннардан нинди генә тикшерү килми дә, безгә штраф салмый икән. Рөхсәт ител­мә­гән урыннарга чүп түксә­ләр, янгын куркынычсызлыгы таләпләре үтәлмә­сә, авыл җирлеге башлыгын гаеплиләр. Узган җәй­дә кызу көннәрдә дә өч җирдә авыл башындагы чүп-чарга ут төрттеләр. Карактан кала, уттан калмый, дигән мәкальне ис­тән чыгармасак иде, – диде чыгыш ясаучы.

Авылның социаль йөзе

Авыл җирлеге башлыгы Кошман мәктәп-комплексы, китапханә, фельд­шер­-акушерлык пункты, мә­дәният йорты, почта бү­леге, кибетләр эшчәнлеген яхшырту юнәлешен­дә­ге мәсьәләләргә дә тукталды. Ветераннарны кай­­гыртуга зур игътибар би­рәләр. Җирлектә яшәүче 249 пенсионерның 114е төрле төркемдәге инвалидлар, унөче бө­тен­ләй ял­гыз, биш Бөек Ватан сугышы ветераны бар. Сугыш ве­те­раннары һәм аларның тол калган хатыннарын фатирлар бе­лән тәэмин итү программасы уңышлы тормышка ашырылган.

Җыелышта милициянең участок уполномоченные Радик Хәялиев, мәктәп директоры Илсур Насрет­диновларның отчеты тың­­ланды. Башкарма комитет җитәкчесенең социаль мәсьләләр буенча урынбасары Рамилә Айзатуллова авыл җирлеге башлыгының чыгышы ти­рән эчтәлекле булуына басым ясап, алдагы эш­лә­ренә уңышлар теләде.
Луиза СӨНГАТУЛЛИНА /Кайбыч таннары 25.01.2011/
Категория: Авылыбыз бүгенге көндә | Добавил: antixak (05.11.2011)
Просмотров: 1146 | Теги: Кошман халкы тырыш | Рейтинг: 0.0/0
Всего комментариев: 0
ComForm">
avatar